MasterChef 2020'nin 2 Eylül çarşamba akşamı ekrana gelen yeni bölümünde şefler, yarışmacılardan farklı bir menü istedi. Somer Şef, yarışmacılardan istedikleri menünün çölyak hastalarına uygun olması gerektiğini söylerken; yarışmacıların nasıl tatlar ortaya çıkaracağı da merak edildi.
Çölyak hastalığının beslenme düzenine olan etkisi ve glutensiz beslenme düzeni ile bir koordinesi olması dışında detaylı olarak ne olduğu ise yarışmanın takipçileri tarafından merak edildi.
ÇÖLYAK HASTALIĞI NEDİR?
Çölyak hastalığı buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten isimli bir maddeye vücut bağışıklık sistemi tarafından verilen anormal yanıt sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Genellikle 1 yaşından sonra gluten içeren besinlerin tüketilmeye başlanması ile birlikte ilk belirtiler ortaya çıkar ve bu hastalığın seyri başlangıçta bulantı, kusma, ishal, halsizlik gibi belirtiler ile ortaya çıkar.İlerleyen dönemlerde ise anemi, cilt döküntüleri gibi farklı belirtiler eklenir. Kronik bir hastalık olmasına rağmen tedavisi mümkündür ve tedavi gluten içeren besinlerin diyetten çıkarılmasından ibarettir.
Çölyak hastalığı, her geçen gün görülme sıklığı artan yaygın bir hastalıktır. Dünyadaki çoğu ülkede her 70 ila 200 kişiden birinde çölyak hastalığı bulunur. Gluten sensitif enteropati olarak da adlandırılan hastalık; vücut bağışıklık sistemi ile ilişkili nedenlerle ortaya çıkar. Birçok tahılda bulunan gluten adı verilen proteine yanlış yönlendirilmiş bir bağışıklık tepkisi ile tetiklenir.
ÇÖLYAK HASTALIĞI NEDENLERİ NEDİR?
Glutene tahammülsüzlüğe/ hassasiyete neden olabilecek kesin nedenler hâlâ tam olarak bilinmemese de muhtemelen genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu çölyak hastalığını tetiklemektedir. Son yapılan araştırmalar ışığında, duyarlı kişilerde ince bağırsak duvarına ulaşan kısmen sindirilmiş gluten molekülleri, bağışıklık sisteminde aşırı bir reaksiyona yol açmaktadır.
Hastalığın gelişiminde genetik faktörler en önemli unsurdur. Sıklıkla ebeveynler, kardeşler veya çocuklar gibi çölyak hastalarının birinci derece akrabaları da bu hastalık ile yaşamını sürdürmektedir.Kişinin beslenme şekli, gastrointestinal enfeksiyonlar ve bağırsak bakterileri çölyak hastalığının gelişimine katkıda bulunabilir.
Gluten, buğday, çavdar, yulaf, arpa gibi tahıllarda bulunur ve bunlardan yapılmış her türlü yiyeceğin tüketilmesiyle tetiklenir. Buna karşılık pirinç, mısır, soya ya da patates gluten içermediğinden hastalar tarafından rahatlıkla tüketilebilir.
ÇÖLYAK HASTALIĞI BELİRTİLERİ NEDİR?
Çölyak hastaları gluten içeren yiyecekler yediklerinde bazı tipik belirtiler yaşarlar. Bunlardan en sık görülenler karın ağrısı, şişkinlik ve yağlı ishaldir. Bu kısa süreli belirtileri daha sonra kronik şikâyetler takip eder. Çölyak hastalığında, bağırsaktaki mukoza, iltihaplanma nedeniyle zarar görür ve tüm gıda bileşenlerinin emilimi bozulur. Sonuç olarak, demir eksikliği gibi önemli sağlık sorunları gelişir. Uzun vadede görülen önemli belirtilerden biri de kilo kaybıdır.
Gluten sensitif enteropati, bazı hastalarda deri problemleri gibi bağırsak fonksiyonuyla doğrudan ilişkili olmayan belirtilere neden olur. Hastalığın atipik belirtilerle seyrettiği bu gibi durumlarda tanı sıklıkla gecikir. Tipik olmayan çölyak hastalığı belirtileri arasında:
Kaşıntılı ve kırmızı cilt döküntüleri
Dilde yanma, halsizlik, solukluk gibi kansızlık belirtileri Kalsiyum eksikliğine bağlı kemik erimesi, kas zayıflığı, kemik ağrısı
K vitamini eksikliğine bağlı kanamalar
Gece körlüğü
Depresyon bulguları
Ses kısıklığı
Epileptik nöbetleri
Baş dönmesi ve denge sorunları
Hormon seviyelerinde dengesizlik
Eklem problemleri
Ağız içerisinde aftlar
Dikkat bozukluğu
ÇÖLYAK HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Çölyak hastalığının tedavisinde tek seçenek diyetten gluten içeren yiyeceklerin tamamen çıkarılmasıdır. Bunun için gluten içeren besinlerin bilinmesi gerekir. Buğday, arpa, çavdar ve bunlardan yapılmış bulgur, irmik, makarna, erişte, kek, börek gibi her türlü yiyecek gluten içerir. Doktorunuz sizi, sağlıklı bir glutensiz diyet planlanmasına yardımcı olabilecek bir diyetisyene yönlendirir. Diyetinizden gluten içeren besinleri çıkardığınızda, ince bağırsağınızdaki iltihaplanma genellikle birkaç hafta içinde azalmaya başlar.
Birkaç gün içinde kendinizi daha iyi hissetmeye başlayabilirsiniz. Tam şifa ve bağırsak villuslarının yeniden büyümesi birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir. İnce bağırsaktaki iyileşme süreci, çocuklarda yetişkinlerden daha hızlı gerçekleşme eğilimindedir. Gluten içeren bir gıdayı yanlışlıkla yerseniz, karın ağrısı, bulantı ve ishal gibi belirtiler yaşayabilirsiniz bu nedenle beslenme düzeni bu doğrultada yeniden planlanmalıdır.
